જગન્નાથ દામોદરદાસ ત્રિપાઠી ‘સાગર’ ~ ગા ! ગા તું, બર્બત !* Jagannath Tripathi
મારી સનમ
ગા ! ગા તું, બર્બત ! દમ બ દમ : ગા ઈશ્ક, ગા ગા રહમે સનમઃ
ગા ! ગા અગમ રાહે સનમઃ તૂં હિ તૂં હિ ! મારી સનમ !
મારી સનમ ! મારી સનમ ! કાયમ દિલે મારૂં હરમઃ
પડઘમ બજે જ્યાં દમ બ દમ: સુરસારીગમઃ મારી સનમ !
તુજ ઈશ્ક એ જ અજબ રહમઃ એ એ જ નેતિ અગમ નિગમ:
ભાંગી તૂટી બૂડી કલમ કમજોર છે મારીઃ સનમ !
ઝાંખી થતાં જ ઢળી પડ્યો: હજરત મુસા હાંફી ગયો:
ના ! ના દિદાર સહી શક્યો ! તાકાત શી મારી ? સનમ !
દર દર ફરું નગરે નગર, હરચીજ સુન્દર હો અગર,
જળતું જિગર સૂનું મગર, તારા વગરઃ મારી સનમ !
તારા પીધા ગેબી સુખનઃ ના ! ના દીઠું તારું બદનઃ
ઈક્તન થશું: મળશું વતનઃ લે ! લે વચનઃ મારી સનમ !
પણ–ચશ્મથી માણિક્ય શો, શો ઈશ્ક તુ જ વરસે અહો !
દાવો અનામી છે. કશો : તારે તખત: મારી સનમ !
મારા ગુનાહ સો લાખ છેઃ બિસ્મિલ બન્યું દિલ ચાક છેઃ
જો ! જો ! જિગર પૂર ખાક છે: તું ઝિન્દગીઃ મારી સનમ !
ગોયા જહાં સહુ ખ્વાબ છેઃ હક લબશરાબ ગુલાબ છેઃ
એ સાફ ઈશ્કહિસાબ છેઃ છે ઈશ્ક તું: મારી સનમ !
દિલદાર ! પરદેપોશ છેઃ દર્દી જિગર બેહોશ છેઃ
પણ-ઈશ્ક પર ખામોશ છે, તું જહાંપનાહઃ મારી સનમ !
સૂળી ઉપર હસતો સૂતો ! મનસૂર ‘અનલહક’ બોલતો !
દાવો ખુદાઈ કરી શક્યો ! તારી હુંફે: મારી સનમ !
કૌવત કશું ઈન્સાનનું ? ‘છું હું ખુદા !’ શી રીતે કહ્યું ?
તેં તેં જ ત્યાં કામણ કર્યું ! બની તું ઝબાંઃ મારી સનમ !
મુરદાં, અહો ! જીવતાં થતાં ! ‘દમ્કુમ્બ-ઈઝ્ની !’ બોલતાં !
નહીં શમ્સ એ કરતો ખડાં: દમ તું ફૂંકેઃ મારી સનમ !
દરખત ભીતર દરખત થતો ! દિલ ‘લેલ! લેલ!’ પુકારતો:
મજનું તને જપતો ખડો: પગ તુજ દુઃખેઃ મારી સનમ !
ફરહાદ પહાડ શું ફોડતો ? નહીં ! કોહકન આશક હતોઃ
એ હાથ તો પણ ખોદતો- તારો હતો.: મારી સનમ !
કઈ ઝૂલેખા બાપડીઃ કો ઘેલી ઘેલી ગરીબડીઃ
જીવતી શિરીં કબરે સૂતી ! સૌ તુજ કદમ: મારી સનમ !
જડ પથ્થરે જોગી થતી ! કોઈક ‘મીરાં રાંકડી’ !
નામે સનમ! જીતી જતી ! ભળતી તુંમાં: મારી સનમ !
જડમાં તુંને જોતી સતી, ખુદી જલાવી જલી જતીઃ
કાફર કહે કાફર કદી ! પણ ઈશ્ક ! ઓ મારી સનમ !
આબાદ લગની લાગતી, તેને, સનમ ! તું તારતીઃ
જડ ચેતના ભેદો નથીઃ જોતી ફનાઃ મારી સનમ !
છો હોય જડ યા ચેતનાઃ દિલ એકમાં હો પૂર ફનાઃ
તો ખુદ ખુદાની કશી તમા? શું છે ખુદા ? મારી સનમ !
જ્યાં આશકોના આહ છે, ભર અશ્ક પર દરગાહ છે,
ત્યાં ખુદ ખુદા જ પ્રવાહ છે: છે ગેબ એ: મારી સનમ !
ઝુલમ, ઝખમ તોબાહ છેઃ છે દૈવી પણ દિલદાહ એ:
ના જોગીઓ ગૂમરાહ છેઃ: છે રાહબર મારી સનમ !
કરૂં શું હું વેદપુરાણને ? શું તીર્થ, સંધ્યાસ્નાન છે?
દિલબર જહીં દિલજાન છેઃ તૂંહિ ! તૂંહિ ! મારી સનમ !
ના ! ના ! સનમ પંડિત નથી ! વેદાન્તી વા ફિલસૂફ નથી !
છે–છે બધું:પણ પ્રીતડી ! બસ પ્રીતડી મારી સનમ !
દુનિયાની ઈજ્જત આબરૂઃ એને શું પહેરું? પાથરું?
સારી જહાંને શું કરું? – તું રૂબરૂ હો ! મારી સનમ !
વહાલાં ન કો અળખામણાં: પણ–આપણાં શમણાં ફળ્યાં:
દિલ દિલ, સનમ ! આપણ જડ્યાં ! રહેજો નિકટઃ મારી સનમ !
લાખો કરોડ વરસ વીત્યાં: આપણ હતાં બે એકઠાં:
વિખૂટાં પડ્યાં: પાછાં જડ્યાં: ફરીથી જુદાં:મારી સનમ !
દરિયાવદિલ મોતી ઝર્યા ! રે ઈશ્ક!–યા શું કરું બયાં?
જુગજુગ ભમ્યાં દિલનાવડાં: તરવા પડ્યાં: મારી સનમ !
કૈંક લાખ જહાજ તૂટી ગયાં: બચવા નવા મછવા મળ્યાં:
ભરપૂર સાગરિયે મળ્યાં: આમીન ! અહો ! મારી સનમ !
તું માં ડૂબું છું હું: સનમ ! હુંમાં ડૂબે છે તું: સનમ !
આ વસ્લ ! સાગરિયે સનમ ! કાયમ રહો ! મારી સનમ !
કૈં કૈં સિફત બોલત અગર જો હોત હું શાયર:
હું તો સનમ ! તારા, મગર, લબનું બનું સાગર.
~ જગન્નાથ દામોદરદાસ ત્રિપાઠી ‘સાગર’ 7.2.1883 – 17.8.1936
કવિનો જન્મદિન. સ્મૃતિવંદના
ખૂબ જ સરસ પ્રલંબ કાવ્ય.