🔆સિતાંશુ યશશ્ચંદ્ર – કવિતાનું પ્રાગટ્ય🔆

કવિતાનું પ્રાગટ્ય

જો તમે કથાલેખક હો તો કથાની રૂપરેખા, પાત્રો, એમાં નિરૂપિત સ્થળકાળાદિની વાત માંડી શકો. પણ કવિતામાં વાત ક્યાંથી શરૂ કરવી? કવિઓને તો મોટેભાગે પોતાની કવિતાની વાત કરતાં નવનેજા થાય છે. હું એવું માનું છું કે એ વિશેષાધિકાર ભાવયિત્રી પ્રતિભા ધરાવતા વાચકનો- ભાવકનો છે. કવિ પોતાની કવિતા વિષે વાત કરવાનું ટાળે એ આદર્શ સ્થિતિ. મારું માનો તો કવિતા કઈ રીતે રચાઈ છે એની એને જરા જેટલી જ ખબર હોય છે.

કદાચ પહેલા પાંચ પંદર શબ્દો એની કલમમાંથી ટપકી પડે છે, પણ બીજી જ ક્ષણથી કવિતા એનો કબજો લઈ લે છે ને ‘બૅકસીટ ડ્રાઈવિંગ’ કરીને એને દોરી જાય છે, અજાણી ને આડીઅવળી ગલીઓમાં ને ભેદભરમાળી શેરીઓમાં ને છેવટે એને પહોંચાડી દે છે કોઈ પરાભૌગોલિક અચરજી મંઝિલે. કાવ્યની યદૃચ્છાગતિ આગળ કવિની પૂર્વનિર્ધારિત યોજના અવળી પડી જાય છે. આ યાત્રાની ઇટિનરરિ

પ્રવાસરેખા- બિલકુલ કોન્ફિડેન્શિયલ હોય છે જેની જાણકારી હોય તો હોય છે કેવળ કવિતાને, કવિને તો નહીં જ. એટલું નક્કી. એ માન્યતા ભૂલ ભરેલી છે કે કવિ કવિતા compose કરે છે, ખરેખર તો કવિતા જ કવિને compose કરે છે, એના તમામ સંભવિત અર્થો (to compose- કાવ્યરચના કરવી/ સ્વરરચના કરવી/ અંશોની કલાત્મક ગોઠવણી કરી પૂર્ણની રચના કરવી/શાતા પમાડવી આદિ) પથ્થરમાંથી મૂર્તિ ઘડવાની પ્રક્રિયામાં સલાટ ખુદ ઘડાતો જાય છે. સૃજનની લીલા, લેખનની લીલા કવિને કેન્દ્રગામી ધક્કો મારે છે અસ્તિના મર્મસ્થળ તરફ, પ્રજ્ઞા અને પ્રસન્‍નતાના નાભિકમળ તરફ.

શું કવિતા સત્ય તરફ દોરી જતું મહાદ્વાર છે કે એનાથી પલાયન કરવા માટેની કોઈ છટકબારી ? ખાત્રીપૂર્વક તો શું કહું? – અવઢવમાં છું.

લેખમાંથી સાભાર – નવનીત સમર્પણ * નવેમ્બર ર૦ર૧

@@

🙏🏻આપ ‘કાવ્યવિશ્વ’ના નિયમિત મુલાકાતી છો. આપ આ સાઇટ subscribe કરો એવી અપેક્ષા. જો અગાઉ આપે subscribe કર્યું હશે તો ‘કાવ્યવિશ્વ’ના આ નવા સ્વરૂપમાં આપ ફરી subscribe કરશોજી. ઉપર જ જમણી બાજુ subscribe લખ્યું છે ત્યાં ક્લિક કરતાં ઈમેલ લખવાનું ઓપ્શન મળશે. આભાર🙏🏻